Onlangs heeft Hester Carvalho, o.a. hiphop recensent van de NRC, een boek uitgebracht: ‘Ik laat me shine niet doffen’ (Ik laat me niet klein krijgen). Een boek over opgroeien in de Bijlmer met als centrale vraag hoe het voor jongeren is om op te groeien in dit stadsdeel. Vier jaar lang praatte ze met meer dan 50 jongeren.
Ging dat gemakkelijk?
Het eerste obstakel vier jaar geleden was de bereidheid om met een journalist te praten. Het was moeilijk om in contact te komen met de doelgroep en ze overlegde met Irene Lips, directeur van de Jeugdtheaterschool Zuidoost. Die gaf haar 20 namen van jongeren die ze via haar school kende. Omdat ze Irene vertrouwden gingen ze met haar in zee.
Hester in het Parool: “Het heeft tijd gekost om het vertrouwen te winnen. Ik begon in een buurthuis, maar daar bleken ze wekelijks verzoeken binnen te krijgen van studenten sociologie en antropologie. Iemand verwoordde het heel mooi: jullie komen hier alleen de juice halen.”
Irene voelt zich een soort mama voor deze ‘extended family’.
Hester: “Ik weet niet of ik die benaming zou geven aan Irene. Ik heb haar een aantal keren ontmoet en het is een belangrijke spil in de jeugdtheaterschool, een onvermoeibare en inspirerende aanjager. Omdat de jongeren Irene vertrouwden werd het wantrouwen tegenover mij minder, ze merkten misschien dat ik oprecht geïnteresseerd was in hun buurt.”
Hiphop en muziek is jouw specialiteit. Hoe zie je het belang van theater maken en de rol van de jeugdtheaterschool als manier van omgaan met de harde werkelijkheid?
Hester: “Ik vind de manier van werken van de theaterschool heel belangrijk, veel jongeren vinden zo de weg naar hun toekomst. De docent maakt de voorstelling niet, dat doen de leerlingen. Ze verwerken aspecten van hun eigen leven er in. Ze krijgen een thema aangereikt en maken vervolgens een hele bijzondere voorstelling. Het gaat over hun eigen leven, soms moeilijke omstandigheden waar ze verslag van doen. Als luisteraar hoor je dat en ontroert je dat. Leerlingen worden gemotiveerd om hun eigen leven als materiaal te nemen en zo krijgen ze grip op dat leven. Eigenlijk een heel psychologische aanpak.”
Heb je presentaties van JTSZO gezien?
Hester: “Ik heb enkele presentaties gezien, o.a. De Kostverlorenstraat, geweldig stuk. Goed, origineel, sober met een mooi theaterbeeld. Ze zijn heel geloofwaardig en zijn de legitieme verslaggevers om te vertellen en te laten zien wat er in hun buurt gebeurt. Zo verwerken ze hun ervaringen op twee manieren: tot tekst en tot een hanteerbaar gevoel. Niemand anders had deze voorstelling kunnen maken. Natuurlijk zijn de problemen niet exclusief voor de Bijlmer maar daar zie je wel een combinatie van een aantal factoren die het lastig maakt voor veel mensen.”
Ondanks armoede, slechtere schoolprestaties en discriminatie laten de geïnterviewde jongeren zich niet neerdrukken. Hoe komt het dat ze zo optimistisch zijn en blijven?
Hester: “Optimistisch? Ik zie het meer als een drang om zich te uiten en daar komt iets uit voort. Vanuit een achtergestelde positie willen ze zich graag laten horen of zien op vele gebieden: theater, dans, muziek, hiphop, mode. En het lukt ze ook, dat is zo mooi. Daar word ik heel erg blij van en het heeft me veel gegeven. Het was heel verrassend wat ze me vertelden, hun verhalen deden me veel.”
JTSZO werkt veel met peer-educators, oud-leerlingen die inmiddels een vakopleiding en/of een pedagogische aantekening verworven hebben. Zij geven les en zijn rolmodellen voor de nieuwe generatie.
Een voorbeeld bij JTSZO is Perry Gits, hij heeft zelf les gegeven en vertelt dat hij als docent een rolmodel is voor ouders en voor (zwarte) kinderen waardoor ze meer vertrouwen krijgen. Het stimuleert ook, want hij weet zelf hoe geweldig het is om iemand te zien die op jou lijkt die dezelfde passie beoefent.
Hester: “Wat me opviel is dat er veel mensen zo graag werken bij JTSZO, dat ze erbij willen horen. Eerste krijgen ze er les, daarna komen ze terug als docent en ze blijven. Er is zo’n sterke band en een behoefte om in die situatie te verkeren.”
Zie je dat doorgeven aan jongeren ook bij andere disciplines?
Hester: “Ja, ze noemen het daar anders maar je ziet bij de hiphop dat Gideon Everduin een stichting heeft opgericht voor jonge hiphoppers, stichting FAES (For An Equal Society). Ook bij de modeontwerpers zie je dat ze jong talent helpen. Op die manier help je de nieuwe generatie om op het juiste pad te blijven, ze krijgen de kans om ergens enthousiast voor te worden en je kunt ze bijsturen.”
Krijg je veel reacties op je boek?
Hester: “Ik krijg veel positieve reacties die soms heel verrassend zijn. Een mevrouw uit de Watergraafsmeer, niet zo ver van de Bijlmer, schreef me dat ze zich schaamde dat ze niet wist wat er daar allemaal gebeurde. Het was een wereld voor haar waar ze geen toegang tot had en waar ze niets van snapte. Ze bedankte me voor het boek.
Het Dagelijks Bestuur van het stadsdeel Zuidoost bedankte me met een prachtige bos bloemen voor het genuanceerde verhaal. Ik ga de moeilijk zaken niet uit de weg in het boek, die moeten ook benoemd worden. Ik hoop dat het verbindend werkt, dat zou heel mooi zijn.”
Ik laat me shine niet doffen
Nijgh & Van Ditmar 2023
€ 22,99
ISBN 9789038811222
Willemien van Lith, 27-9-2023
